Tweetaligheid: 1+1=2?

Het TIC model
15 februari 2019
Mariëlle Prevoo, Judi Mesman, Maike Malda
Alles_pages-to-jpg-0037_Tijdschrift Cover 2019
Volume 91, Issue 1

Samenvatting

Kinderen die niet in Nederland geboren zijn of van wie de ouders of grootouders van niet-Nederlandse afkomst zijn groeien vaak meertalig op, omdat hun thuistaal verschilt van de meerderheidstaal. Het Tweetaligheid-in-Context (TIC) model beschrijft verbanden tussen beide talen en de omgevingsinvloeden die een rol spelen in de tweetalige ontwikkeling. Allereerst wordt het verband gelegd tussen de thuistaal en de meerderheidstaal: als kinderen thuis de thuistaal vaker gebruiken dan de meerderheidstaal heeft de thuistaal een positieve invloed op de ontwikkeling van de meerderheidstaal. Ook de bijdrage van taal- en leesaanbod in de thuisomgeving komt aan bod in het model. Dit aanbod kan verschillend zijn in elk van beide talen. Ouders met een hogere sociaaleconomische status gebruiken vaker de meerderheidstaal als ze met hun kinderen spreken of hen voorlezen. Met name wanneer een kind recent gestart is op een kinderdagverblijf of peuterspeelzaal en wanneer het percentage inwoners van niet-westerse afkomst in de buurt laag is, wordt de meerderheidstaal steeds meer gebruikt in de communicatie tussen ouder en kind. Taalvaardigheid in een bepaalde taal hangt sterk samen met schooluitkomsten in diezelfde taal; bijvoorbeeld wanneer een kind sterke taalvaardigheden heeft in de thuistaal is de leesvaardigheid in die taal ook beter.

Als de thuistaal niet uit het oog wordt verloren en de omgevingsinvloeden goed in kaart worden gebracht, kan er voor elk tweetalig kind een benadering worden gekozen die het best aansluit bij de individuele situatie van het betreffende kind en de omgeving waarin het opgroeit. De logopedist kan ouders of leerkrachten ondersteunen bij het kiezen van een dergelijke benadering indien de taalontwikkeling van het kind daar aanleiding toe geeft of indien er onzekerheid bestaat over hoe beide talen een plek kunnen krijgen in de opvoeding. Het TIC model kan handvatten bieden bij het in kaart brengen van de omgevingsinvloeden.

Kernwoorden:

1190 Weergaven
36 Downloads
  • Samenvatting
  • Tweetaligheid
  • TIC Model
  • Taalvaardigheid en -gebruik kind
  • Gezin
  • Omgeving
  • Nederlands versus thuistaal
  • Toepasbaarheid van het TIC model in de praktijk
  • Conclusies
  • Literatuurlijst
  • Over de auteur
Log in
In de tweetalige ontwikkeling van kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond is een belangrijke rol weggelegd voor contextuele factoren; niet alleen het gezin maar ook de buurt en de school maken onderdeel uit van de context waarbinnen tweetalige kinderen vaardigheden in zowel de thuistaal als de meerderheidstaal ontwikkelen. De factoren die hierbij een rol spelen worden samengevat in het Tweetaligheid-in-Context (TIC) model. Dit model is ontwikkeld op basis van resultaten uit eerder onderzoek naar tweetaligheid, met name het onderzoek beschreven in het proefschrift van Mariëlle Prevoo getiteld ‘Bilingualism is more than just the sum of two parts’. Het TIC model kan door logopedisten gebruikt worden om omgevingsinvloeden in kaart te brengen en op basis daarvan een passende benadering te kiezen voor de behandeling of begeleiding van een twee- of meertalig kind bij wie de taalontwikkeling moeizaam verloopt of van wie de ouders of de leerkracht vragen hebben over hoe beide talen een plek kunnen krijgen in de opvoeding. Door elke contextuele factor in kaart te brengen kan de logopedist inschatten in hoeverre er omgevingsinvloeden te verwachten zijn die bevorderlijk zijn voor de ontwikkeling van een of beide talen of deze ontwikkeling juist bemoeilijken. Het model kan zowel bij de anamnese als bij de behandeling worden ingezet (zie voor specifiek advies over diagnostiek en behandeling van meertalige kinderen: Blumenthal, 2013).

Tweetaligheid

Over de hele wereld groeien veel kinderen tweetalig op. De thuistaal of eerste taal van kinderen met een migrantenachtergrond (dat wil zeggen kinderen die zelf als migrant naar Nederland zijn gekomen of van wie de ouders of grootouders als migrant naar Nederland zijn gekomen) verschilt meestal van de meerderheidstaal, hun tweede taal. De thuistaal is belangrijk voor het vormen van een etnische identiteit en voor het communiceren met familieleden (Oh & Fuligni, 2010). De meerderheidstaal is van belang voor communicatie met eentalige leeftijdgenoten en voor een succesvolle schoolcarrière omdat dit de taal is waarin de meeste tweetaligekinderen onderwijs volgen (Davison, Hammer, & Lawrence, 2011; Uccelli & Paez, 2007; Verhoeven, 2007).

TIC Model

Het bio-ecologisch model (Bronfenbrenner & Morris, 2007) beschrijft hoe de omgeving invloed heeft op de ontwikkeling van kinderen. In dit model wordt onderscheid gemaakt tussen invloeden uit de directe omgeving van het kind (proximale processen) en meer algemene invloeden uit bijvoorbeeld de buurt (distale processen). Ook het [

Literatuurlijst

  1. Adesope, O. O., Lavin, T., Thompson, T., & Ungerleider, C. (2010). A systematic review and meta-analysis of the cognitive correlates of bilingualism. Review of Educational Research, 80(2), 207-245. doi: 10.3102/0034654310368803
  2. Agirdag, O. (2010). Exploring bilingualism in a monolingual school system: insights from Turkish and native students from Belgian schools. British Journal of Sociology of Education, 31(3), 307-321. doi: 10.1080/01425691003700540
  3. Arriagada, P. A. (2005). Family context and Spanish-language use: A study of Latino children in the United States. Social Science Quarterly, 86, 599-619.
  4. Blumenthal, M. (2013). Meertaligheid: hoe pak je het aan? Casuïstiek en hulpbronnen. Van Horen Zeggen, 5, 14-22.
  5. Bohman, T. M., Bedore, L. M., Peña, E. D., Mendez-Perez, A., & Gillam, R. B. (2010). What you hear and what you say: language performance in Spanish–English bilinguals. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 13(3), 325-344. doi: 10.1080/13670050903342019
  6. Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (2007). The Bioecological Model of Human Development. Handbook of Child Psychology: John Wiley & Sons, Inc.
  7. Collins, M. F. (2010). ELL preschoolers’ English vocabulary acquisition from storybook reading. Early Childhood Research Quarterly, 25(1), 84-97. doi: 10.1016/j. ecresq.2009.07.009
  8. Conger, R. D., & Donnellan, M. B. (2007). An interactionist perspective on the socioeconomic context of human development. Annual Review of Psychology, 58(1), 175-199. doi: 10.1146/annurev. psych.58.110405.085551
  9. Cummins, J. (1979). Linguistic interdependence and the educational development of bilingual children. Review of Educational Research, 49(2), 222-251. doi: 10.3102/00346543049002222
  10. Davison, M. D., Hammer, C., & Lawrence, F. R. (2011). Associations between preschool language and first grade reading outcomes in bilingual children. Journal of Communication Disorders, 44, 444-458.
  11. Dixon, L. Q., Wu, S., & Daraghmeh, A. (2012). Profiles in bilingualism: Factors influencing kindergartners’ language proficiency. Early Childhood Education Journal, 40, 25-34.
  12. Ellis, N. C. (2002). Frequency effects in language processing. Studies in Second Language Acquisition, 24(2), 143-188. doi: 10.1017/S0272263102002024
  13. Extra, G., & Yağmur, K. (2004). Meertaligheid in multicultureel Europa: de status van immigrantentalen thuis en op school. Levende Talen Tijdschrift, 5(1), 13-18.
    Extra, G., & Yağmur, K. (2006). Immigrant minority languages at home and at school: A case study of the Netherlands. European Education, 38(2), 50-63.
  14. Fillmore, L. W. (1991). When learning a second language means losing the first. Early Childhood Research Quarterly, 6(3), 323- 346. doi: 10.1016/S0885-2006(05)80059-6
  15. Fillmore, L. W. (2000). Loss of family languages: Should educators be concerned? Theory Into Practice, 39(4), 203-210. doi: 10.1207/s15430421tip3904_3
  16. Hammer, C. S., Davison, M. D., Lawrence, F. R., & Miccio, A. W. (2009). The effect of maternal language on bilingual children’s vocabulary and emergent literacy development during Head Start and kindergarten. Scientific Studies of Reading, 13(2), 99-121. doi: 10.1080/10888430902769541
  17. Hindman, A. H., & Morrison, F. J. (2012). Differential contributions of three parenting dimensions to preschool literacy and social skills in a middle-income sample. Merrill-Palmer Quarterly, 58, 191-223.
  18. Hirst, K., Hannon, P., & Nutbrown, C. (2010). Effects of a preschool bilingual family literacy programme. Journal of Early Childhood Literacy, 10(2), 183-208.
  19. Hoff, E. (2013). Interpreting the early language trajectories of children from low- SES and language minority homes: Implications for closing achievement gaps. Developmental Psychology, 49(1), 4-14. doi: 10.1037/a0027238
  20. Huttenlocher, J., Waterfall, H., Vasilyeva, M., Vevea, J., & Hedges, L. V. (2010). Sources of variability in children’s language growth. Cognitive Psychology, 61(4), 343- 365. doi: 10.1016/j.cogpsych.2010.08.002
  21. Kim, H.K. (2009). The significance of bilingual education for language-minority children in the United States. Linguistic Research, 26, 181-197.
  22. Koskinen, P. S., Blum, I. H., Bisson, S. A., Phillips, S. M., Creamer, T. S., & Baker, T. K. (2000). Book access, shared reading, and audio models: The effects of supporting the literacy learning of linguistically diverse students in school and at home. Journal of Educational Psychology, 92(1), 23-36. doi: 10.1037//0022-0663.92.1.23
  23. Kroll, J. F., & Stewart, E. (1994). Category interference in translation and picture naming: Evidence for asymmetric connections between bilingual memory representations. Journal of Memory and Language, 33(2), 149-174. doi: 10.1006/jmla.1994.1008
  24. Leseman, P. P. M. (2000). Bilingual vocabulary development of Turkish preschoolers in the Netherlands. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 21, 93-112.
  25. Mancilla-Martinez, J., & Kieffer, M. J. (2010). Language minority learners’ home language use is dynamic. Educational Researcher, 39(7), 545-546. doi: 10.3102/0013189×10383168
  26. McCabe, A., Tamis-LeMonda, C. S., Bornstein, M. H., Brockmeyer Cates, C., Golinkoff, R., Guerra, A. W., Song, L. (2013). Multilingual children: Beyond myths and towards best practices. Social Policy Report, 27(4), 1-37.
  27. Mollering, M., Benholz, C., & Mavruk, G. (2014). Reconstructing language policy in urban education: the Essen model of Forderunterricht. Current Issues in Language Planning, 15, 296-311. doi: 10.1080/14664208.2014.915459
  28. NVLF (2006). Thuistaal van meertalige kinderen onterecht in negatief daglicht. Woerden, the Netherlands.
  29. Oh, J. S., & Fuligni, A. J. (2010). The role of heritage language development in the ethnic identity and family relationships of adolescents from immigrant backgrounds. Social Development, 19(1), 202-220. doi: 10.1111/j.1467-9507.2008.00530.x
  30. Pancsofar, N., & Vernon-Feagans, L. (2006). Mother and father language input to young children: Contributions to later language development. Journal of Applied Developmental Psychology, 27(6), 571-587. doi: 10.1016/j.appdev.2006.08.003
  31. Pearson, B. Z. (2007). Social factors in childhood bilingualism in the United States. Applied Psycholinguistics, 28(03), 399-410. doi: 10.1017/S014271640707021X
  32. Phinney, J. S., Romero, I., Nava, M., & Huang, D. (2001). The role of language, parents, and peers in ethnic identity among adolescents in immigrant families. Journal of Youth and Adolescence, 30(2), 135-153. doi: 10.1023/a:1010389607319
  33. Prevoo, M. J. L., Malda, M., Mesman, J., Emmen, R. A. G., Yeniad, N., Van IJzendoorn, M. H., & Linting, M. (2014). Predicting ethnic minority children’s vocabulary from socioeconomic status, maternal language and home reading input: different pathways for host and ethnic language. Journal of Child Language, 41(5), 963-984. doi: 10.1017/ s0305000913000299
  34. Prevoo, M.J.L., Malda, M., Mesman, J., & Van IJzendoorn, M.H. (2016). Within- and cross-language relations between oral language proficiency and school outcomes in bilingual children with an immigrant background: A meta-analytical study. Review of Educational Research, 86, 237-276. doi: 10.3102/0034654315584685.
  35. Prevoo, M.J.L., Malda, M., Emmen, R.A.G., Yeniad, N., & Mesman, J. (2015). A contextdependent view on the linguistic interdependence hypothesis: Language use and SES as potential moderators. Language Learning, 65, 449-469. doi: 10.1111/lang.12099.
  36. Prevoo, M. J. L., Mesman, J., Van IJzendoorn, M. H., & Pieper, S. (2011). Bilingual toddlers reap the language they sow: ethnic minority toddlers’ childcare attendance increases maternal host language use. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 32, 561-576. doi: 10.1080/01434632.2011.609279
  37. Reese, L., Thompson, S. L., & Goldenberg, C. (2008). Variability in community characteristics and Spanish-speaking children’s home language and literacy opportunities. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 29(4), 271-290. doi: 10.1080/01434630802147759
  38. Roberts, T. A. (2008). Home storybook reading in primary or second language with preschool children: Evidence of equal effectiveness for second-language vocabulary acquisition. Reading Research Quarterly, 43(2), 103-130. doi: 10.1598/rrq.43.2.1
  39. Silvén, M., & Rubinov, E. (2010). Language and preliteracy skills in bilinguals and monolinguals at preschool age: effects of exposure to richly inflected speech from birth. Reading and Writing, 23(3), 385-414. doi: 10.1007/s11145-009-9206-6
  40. Termorshuizen, F., Smeets, H., Braam, A., & Veling, W. (2014). Neighborhood ethnic density and psychotic disorders among ethnic minority groups in Utrecht City. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 1-10. doi: 10.1007/s00127-014-0842-z
  41. Tseng, V., & Fuligni, A. J. (2000). Parentadolescent language use and relationships among immigrant families with East Asian, Filipino, and Latin American backgrounds. Journal of Marriage and Family, 62(2), 465- 476. doi: 10.1111/j.1741-3737.2000.00465.x
  42. Uccelli, P., & Páez, M. M. (2007). Narrative and vocabulary development of bilingual children from kindergarten to first grade: Developmental changes and associations among English and Spanish skills. Language, Speech & Hearing Services in Schools, 38(3), 225-236. doi: 10.1044/0161- 1461(2007/024)
  43. Uchikoshi, Y. (2006). English vocabulary development in bilingual kindergarteners: What are the best predictors? Bilingualism: Language and Cognition, 9(01), 33-49. doi: 10.1017/S1366728905002361
  44. Van Tubergen, F., & Kalmijn, M. (2009). Language proficiency and usage among immigrants in the Netherlands: incentives or opportunities? European Sociological Review, 25(2), 169-182. doi: 10.1093/esr/jcn043
  45. Verhallen, M. J. A. J., & Bus, A. G. (2010). Low-income immigrant pupils learning vocabulary through digital picture storybooks. Journal of Educational Psychology, 102(1), 54-61. doi: 10.1037/a0017133
  46. Verheijden-Lels, D., & Scheper, A. (2008). TOLK voor taalontwikkeling. Breda: KLIKOnderwijsondersteuning.
  47. Verhoeven, L. (2007). Early bilingualism, language transfer, and phonological awareness. Applied Psycholinguistics, 28, 425-439.
  48. Verhoeven, L. T., Steenge, J., & Van Balkom, H. (2012). Linguistic transfer in bilingual children with specific language impairment. International Journal of Language & Communication Disorders, 47(2), 176-183. doi: 10.1111/j.1460-6984.2011.00092.x
  49. Verspoor, M., & Cremer, M. (2008). Research on foreign-language teaching and learning in the Netherlands (2002–2006). Language Teaching, 41(02), 183-211. doi: doi:10.1017/S0261444807004879
  50. Zhang, J., Pelletier, J., & Doyle, A. (2010). Promising effects of an intervention: Young children’s literacy gains and changes in their home literacy activities from a bilingual family literacy program in Canada. Frontiers of Education in China, 5(3), 409-429.