Geluiden zijn niet meer hetzelfde

Kader 1.

Auditieve verwerkingsproblemen worden wel gedefinieerd als: ‘problemen in het verwerken van geluid en spraakverstaanbaarheid, ondanks een normaal gehoor op basis van standaard audiometrie. Deze problemen zijn specifi ek voor de auditieve modaliteit en onafhankelijk van andere mentale vaardigheden.’ (Neijenhuis en Stolman, 2006, p.65) 3. Auditieve verwerkingsproblemen kunnen gepaard gaan met klachten als tinnitus, overgevoeligheid voor geluid, hoge tonenverlies, verminderd lokalisatievermogen van geluidsbronnen, en verminderd discriminatievermogen bij achtergrondruis (Woldendorp e.a., 2004; Neijenhuis, Van Toor, Tschur en Snik, 2004). De gevolgen hiervan kunnen zich uiten in een beperking in de communicatieve mogelijkheden (Neijenhuis e.a. 2004). Auditieve verwerkingsproblemen hebben een grote impact op het algehele functioneren. Hierdoor gaan mensen steeds minder deelnemen aan sociale activiteiten. In de zorg ontbreekt het aan voorlichting, scholing en training over anticipatie op de afnemende communicatieve mogelijkheden (De Laat, 2015).

Kader 2.

Casus – Jacqueline vertelt hoe geluid haar leven beïnvloedt.

Jacqueline is een vrouw van 59 jaar. Ze heeft 12 jaar geleden twee hersenbloedingen binnen 24 uur doorgemaakt. Daarna heeft ze een herseninfarct gehad. Ze heeft lang gerevalideerd. Omgaan met geluid is voor haar een dagelijkse worsteling.

‘Na mijn hersenletsel had ik moeite om me af te sluiten voor geluid. Als ik bijvoorbeeld stond te koken, en mijn familie ging in de woonkamer tegen mij praten en de televisie stond aan, dan kreeg ik het Spaans benauwd. Het horen van harde en scherpe geluiden vind ik nog steeds vervelend, daar krijg ik echt de zenuwen van. Ik heb ook gemerkt dat geluiden sowieso harder binnenkomen’ ….’ Om me te concentreren op een gesprek tijdens feestjes of gewoon plekken waar veel mensen zijn vind ik nog wel lastig. Ik vind het vervelend als mensen heel hard praten. Dan kan ik hen niet meer volgen. Op plekken met veel mensen is veel achtergrondgeluid aanwezig. Dit is nog een oorzaak wat een gesprek bemoeilijkt.’

Jacqueline geeft aan te hebben geleerd dat zij zelf moet zorgen voor zo min mogelijk achtergrond geluid. ‘Het lijkt misschien een open deur, maar mensen zijn zich er vaak niet van bewust van de achtergrondgeluiden die aanstaan. Verder zou ik als tip willen meegeven, om het spreek tempo aan te passen. Door even de tijd te nemen voor een gesprek en langzamer te praten, kan je iemand al ontzettend helpen.’

Kader 3.

Casus – Jeroen vertelt over hoe het gaat met mensen in zijn omgeving.

Jeroen is een man van 53 jaar. Hij maakt in 1999 een herseninfarct door. Hij is getrouwd, heeft kinderen en doet vrijwilligerswerk.

‘De eerste paar maanden na mijn hersenletsel was ik ontzettend vermoeid en moest ik weer conditie opbouwen. Ik had last van woordvindproblemen, waardoor gesprekken moeizaam verliepen. Op dat moment waren mijn kinderen vrij jong en liepen gesprekken stroef. Ik vond dit verschrikkelijk en wilde graag revalideren. Af en toe moet ik een vergadering bijwonen en ook hierin merk ik verschillen met vroeger. Vaak gaat informatie langs me heen en lukt het me niet op alles op te nemen wat er wordt gezegd. Dit heeft ook met de snelheid van een gesprek te maken. Ook het snel schakelen tussen onderwerpen kan ik met moeite bijbenen. Doordat ik niet kon meekomen in gesprekken, ging ik situaties vermijden. Als ik mijn familie niet had gehad was ik in een isolement geraakt. Tegenwoordig ben ik open over mijn hersenletsel, om andere mensen te kunnen helpen. Ik geef het wel sneller aan als ik iemand niet kan volgen of iets niet begrijp.’

Naar aanleiding van zijn ervaring heeft Jeroen advies voor de omgeving van iemand met hersenletsel. ‘… oordeel niet te snel over iemand zijn problemen. Vraag er naar als je niet weer wat er aan de hand is en probeer je in te leven in iemand zijn situatie. Verifieer of iemand je heeft begrepen of probeer je verhaal kort samen te vatten. Lange, complexe zinnen blijven niet hangen en zorgen voor verwarring.’

En dan

Voor de logopedist die in de praktijk met mensen met NAH te maken heeft, zijn de problemen met het verwerken van geluid als het goed is niet nieuw. De vergaande impact ervan op het leven van de getroffene kan voor logopedisten een aandachtspunt zijn. Het belang van de rol van de omgeving wordt door dit onderzoek nog eens extra onderstreept en daar liggen ook kansen voor interventie voor de logopedist: immers, de logopedist kan zowel in de directe omgeving van een NAH-getroffene als aan zorgprofessionals op maat toegesneden informatie en voorlichting geven over de wijze waarop men zich kan aanpassen en instellen op iemand voor wie geluidsverwerking niet als voorheen is.

Voor de beroepsgroep geldt dat in de opleidingen en richtlijnen blijvende aandacht nodig is voor de omgeving bij geluidsverwerkingsprocessen. Richtlijnen die internationaal zijn ontwikkeld zouden hierbij behulpzaam kunnen zijn, evenals eerdere onderzoeken en oproepen op dit terrein (zie bijv. BSA, 2011; CISG, 2012; Woldendorp e.a., 2012; Neijenhuis e.a., 2016).

Wat betreft de theorievorming op het gebied van auditieve verwerking werd in dit onderzoek de verwevenheid van auditieve verwerkingsproblemen met andere gevolgen van hersenletsel zichtbaar. De gekozen insteek van het onderzoek (perspectief van de patiënt) biedt enerzijds inzichten en voorbeelden – anderzijds was het niet altijd gemakkelijk om de data goed te classificeren onder auditieve verwerkingsproblemen. Door steeds aan te geven in de resultaten waar eventuele verstrengeling optrad hebben we geprobeerd de problemen met geluid zoals die zich in het dagelijks leven van de patiënt voordoen zo inzichtelijk mogelijk te maken.
Meer aandacht voor de uitwerking van problemen op activiteiten en participatieniveau past bij de wijze waarop tegenwoordig vanuit het ICF-model naar beperkingen en gezondheid wordt gekeken. Bestaande theorie legt de nadruk op de gevolgen voor communicatie; in dit onderzoek blijkt geluidsbeleving en auditieve verwerking op veel meer onderwerpen van invloed te zijn – zoals geluid in huis, beleving van muziek, geluiden in een winkelomgeving. Uit dit onderzoek blijkt verder dat de problemen zich voor iedereen op een andere manier en in andere situaties voordoen. Met andere woorden, de problemen en klachten zijn contextgevoelig en individueel bepaald. Dit onderzoek kent beperkingen die bij het voeren van verdere discussie hierover in aanmerking moeten worden genomen. In de respondentgroep waren mensen met NAH van verschillende leeftijden en met een door CVA of trauma veroorzaakt letsel vertegenwoordigd. We hebben niet gesproken met mensen die bijvoorbeeld een ernstige vorm van afasie hebben. De professionals in de respondentgroep waren verzorgenden en verpleegkundigen (VIG, MBO-4, HBO-V)werkzaam in verpleeghuizen en revalidatiecentra. Ook Woldendorp e.a. (2012) poneerden al dat een bredere groep zorgprofessionals aandacht moet hebben voor het bestaan van centrale auditieve verwerkingsproblemen onder volwassenen met een hersenletsel. Een bredere discussie en generalisering met alle betrokkenen in de zorg voor mensen met NAH over de betekenis van auditieve verwerkingsproblemen lijkt wenselijk.