Constraint-induced afasietherapie versus intensieve semantischetraining bij vloeiende afasie

Appendix

Gedetailleerde beschrijving van de constraints (of beperkingen) tijdens de CIAT-training

Beperkingen t.o.v. het therapiemateriaal

Alle geoefende woorden, opgedeeld in woordfrequentie (hoog-, midden- en laagfrequente woorden a.d.h.v. CELEX-database (Centrum voor Lexicale Informatie: Bayen, Piepenbrock, & Van Rijn, 1993), zijn afbeeldingen van voorwerpen en acties (n=450). De deelnemers, allen met een matige taalstoornis, oefenden haast uitsluitend met de laagfrequente prentkaarten (n=287). Tijdens de eerste sessies werden enkel zwart-wit lijntekeningen van voorwerpen gebruikt (n=249). De tekeningen kwamen uit een Internet database (Szekely et al., 2004). Later werden ook gekleurde tekeningen van voorwerpen uit verschillende semantische categorieën of afbeeldingen van acties en situaties (n=173) (internet database ‘Imagine Symbols’, 2004) en afbeeldingen van minimale paren (n=28) gebruikt. De therapeut stimuleerde bijgevolg een meer geavanceerde communicatie door (1) laagfrequente woorden te gebruiken, (2) door kleurprenten uit eenzelfde semantische categorie te introduceren, (3) door afbeeldingen van acties en situaties te gebruiken, en (4) door de correcte uitspraak (fonologie) te stimuleren m.b.v. minimale paren.

Shaping en beperken van de spelregels

Tijdens de eerste sessies mochten deelnemers om het even welke mondelinge output gebruiken om een kaart te bemachtigen. De therapeut ondersteunde met zoveel cues als nodig om tot een succesvolle uiting te komen. De gebruikte cueingstrategieën waren: semantische cues, fonologische cues, selecteren, herhalen of een reminder/visuele cue. De verbale uitingen en cueingstrategieën werden gradueel beperkt door (1) de introductie van expliciete regels en (2) door shaping en modeling (m.n. aanmoedigen van het gebruik van meer complexe verbale reacties). Voorbeelden van expliciete regels zijn (1) deelnemers aanspreken met hun voornaam, (2) gebruiken van beleefdheidsuitingen (zoals ‘alsjeblieft’ en ‘dankjewel’), en (3) het gebruiken van meer complexe zinnen. Om het gebruik van zelf-cueing en meer complexe zinnen aan te moedigen werd aan de “vraagsteller” soms gevraagd om enkel een beschrijving te geven van het voorwerp. De “ontvanger” moest dan het voorwerp benoemen. De cueingsstrategieën werden gradueel afgebouwd (principe van shaping). Op het einde werden de deelnemers aangemoedigd om te communiceren zonder hulp van de therapeut. Omdat alle deelnemers in de CIAT-groep een gelijkaardige linguïstische stoornis hadden, werden de spelregels en het principe van shaping op groepsniveau aangebracht. Iedereen oefende dezelfde spelregels en beperkingen.

Gedetailleerde beschrijving van oefening uit BOX-therapieprogramma

BOX is opgebouwd uit acht onderdelen: I Semantische Categorieën; II Syntagmatische en Paradigmatische relaties; III Semantische Gradiënt; IV Bijvoeglijke naamwoorden en Uitroepen; V Deel-geheel Relaties; VI Semantische anomalieën; VII Semantische Definities; VIII Semantische Context. In ieder onderdeel zijn twee of drie moeilijkheidsgraden verwerkt op basis van:

• Woordkeuze: voorstelbaarheid, frequentie, woordlengte en abstractheid
• Aantal afleiders: algemeen stijgt de moeilijkheidsgraad door meer afleiders toe te voegen.
• Semantische gerelateerdheid: op eenvoudig niveau zijn de afleiders semantisch niet-gerelateerd aan het doelitem, op complex niveau zijn ze wel gerelateerd aan het doelitem.
• Ambiguïteit: op complex niveau worden ook ambigue woorden gebruikt; deze taak dient om te kijken of je verschillende woordbetekenissen gelijktijdig kan oproepen.